Anayasamızın 160. maddesine göre belediyelerin hesap ve işlemlerinin denetimi, kesin hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılıyor. Sayıştay’ın malî faaliyet, karar ve işlemlerini, denetimleri sırasında kamu davası açılmasını gerektiren/suç oluşturan fiiller, Sayıştay Kanunu’nun 78. Maddesine göre Sayıştay Başsavcılığınca, Cumhuriyet Savcılığına gönderilmesi gerekiyor.
Sayıştay Başkanlığında, konularında uzman/meslek mensubu 839 denetçi bulunuyor. Sayıştay tarafından belediye hesapları her yıl memurun da huzurunda, belediyenin de uygulamaya yönelik görüşü alınarak, aylar süren titiz/yorucu çalışmalar sonunda rapora bağlanıyor. Sayıştay denetim raporları; belediyelerin mali iş, işlemleri ve gidişatları hakkında genel/güvenilir/nesnel bilgiler edinmek için ilk olarak başvurulması gereken belgeler arasında yer alıyor. Bunları dikkate almadan yapılacak değerlendirmeler/operasyonlar; noksan, hatalı, yanlı olarak değerlendiriliyor.
İÇİŞLERİ BAKANLIĞININ YETKİSİ
Anayasa’ya göre İçişleri Bakanlığının belediyeler üzerinde idari vesayet yetkisi var. Bu bağlamda; İçişleri Bakanlığı denetim elemanlarınca belediyelerin teftiş/denetimleri yapılıyor, belediye görevlileri hakkında inceleme/araştırma ve soruşturma işlemleri yürütülüyor. Mülkiye Teftiş Kurulunda halen 67 Vali- Mülkiye Başmüfettişi, 136 Mülkiye Başmüfettişi/Müfettişi olmak üzere 203 denetim elemanı görev yapıyor.
Valilik/Kaymakamlık görevlerinden gelen Mülkiye Müfettişleri teori ve pratikten gelen bilgilerinin yanı sıra deneyime de sahip. Kaldı ki bunların yaptıkları teftişler sırasında farklı uzmanlık/teknik bilgiyi gerektiren hâllerde kamu kurum ve kuruluşlarından yeterli personel isteme yetkileri de bulunuyor.
MAL BİLDİRİMİ İSTEYEBİLİYORLAR
İçişleri Bakanlığı denetim elemanları haksız edinildiği iddia edilen malvarlığının araştırılması amacıyla ilgili kurum ve kuruluşlardan bilgi ve belge isteyebiliyor. Şüpheli ve yakınlarından mal bildiriminde bulunmalarını da talep edilebiliyor. Yapılan soruşturmada delil/emare elde edilmesi halinde dosya yine C. Savcılığına gönderiliyor.
İçişleri Bakanlığı denetim elemanları aracılığıyla belediyelerin idari iş/işlemlerinin teftişi/ön inceleme /soruşturma sırasında kamu zararı tespit edilmesi halinde ilgililerden tahsili için gerekli yasal süreç başlatılıyor. Diğer yandan belediyelerin malî faaliyet, karar ve işlemlerinin denetimi konularında İçişleri Bakanlığı özel denetim yetkisine de sahip.
Belediyelerde mali yönetim ve kontrol sisteminin zaafa uğradığı, yolsuzluk, kamu zararına yönelik belirtilerin ortaya çıkması hallerinde Cumhurbaşkanı onayı üzerine, belediyelerin tüm mali iş/işlemlerin (harcamalarının) teftişi yapılabiliyor.
SUÇ DUYURUSUNDA BULUNMALI
Belediyelerdeki Sayıştay denetimleri sırasında, kamu davası açılmasını gerektiren durumlarda C. savcılıklarına suç duyurusunda bulunulmalı, tespit ve eleştiri ile yetinilmemeli. Belediyelerde mali yönetim ve kontrol sisteminin zaafa uğradığı, yolsuzluk, kamu zararına yönelik emarelerin ortaya çıkması halinde genel nitelikli adli soruşturmalardan önce Cumhurbaşkanı onayı üzerine, İçişleri Bakanlığınca ilgili belediyenin tüm mali iş/işlemlerin teftişi yaptırılmalı.
Emekli Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, “Kuruluşu Cumhuriyet öncesine dayanan, güçlü bir kadroya ve geniş olanaklara sahip Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı görevlendirilmesi, yürütülen soruşturma sonuçlarının kamuoyunda kabul görmesi, kamu yararı ve hizmet gerekleri yönünden de uygun olacaktır” diyor.
Özetle, makulü normalde aramak gerekir.
Rizeli muhtarlar öyle bir karar aldı ki…
Rize’nin Ardeşen ilçesine bağlı Yukarıdurak, Kaçkar, Önder ve Deremezra muhtarları, dijital çağın gereklerine uygun ve örnek oluşturacak bir karara imza attı ve düğün davetiyelerinin nasıl iletileceğine resmiyet kazandırdı. Buna göre düğün sahipleri, davetiyelerini bireysel WhatsApp mesajı, kısa mesaj (SMS) ya da doğrudan telefonla iletirlerse, düğüne resmen davet edilmiş sayılacak.
Artık “Düğüne çağrılmadım” gibi ifadelerin bu dijital yöntemle davet edilen kişiler için geçerliliği bulunmayacak. Üstelik düğün günü, köy muhtarları tarafından köylerin ortak WhatsApp gruplarında yapılacak paylaşımla hatırlatılacak. Bu karar, dört köyün resmi karar defterlerine yazıldı ve bağlayıcı hale geldi.
DAVET ANLAYIŞI KORUNUYOR
Düğün davetiyesi dağıtmak kolay değil. Köylülerin Ardeşen ve komşu ilçelerde dağınık bir şekilde ikamet etmelerinden dolaylı davetiye dağıtmak giderek zorlaşmış. Bu zorluğu kolaylaştırmak için dört köyün muhtarı ortak karar aldı ve düğün sahiplerini rahatlattı. Kararda, Yukarıdurak Köyü Muhtarı Hasan Öztabak, Kaçkar köyü Muhtarı Mehmet Yazıcı, Önder Köyü Muhtarı Turan Yılmaz, Deremezra Köyü Muhtarı İrfan Kuru ortak kararı mühürledi, azalar da imzaladı.
Muhtarlar, bu uygulamayla köy halkının, hem geleneksel davet anlayışını koruyarak hem de günümüzün dijital iletişim araçlarından yararlanarak daha hızlı, etkili ve pratik bir düğün süreci yaşaması hedeflendi. Karadeniz insanı bir zorluğu teknolojiden yararlanarak aşmış oldu. Köyler arası işbirliğiyle alınan bu karar, diğer yerleşim yerlerine de örnek olacak.